Ουρολοίμωξη στην Εγκυμοσύνη

Το ουροποιητικό σύστημα αποτελείται από την ουρήθρα, την ουροδόχο κύστη, τους ουρητήρες και τους νεφρούς. Έχει ως αποστολή την παράγωγη των ούρων τα οποία, υπό φυσιολογικές συνθήκες, είναι στείρα (δεν περιέχουν μικρόβια).

Ουρολοίμωξη είναι η φλεγμονή, η αντίδραση δηλαδή ενός ή περισσοτέρων οργάνων του ουροποιητικού συστήματος, έναντι μικροβίων που εισβάλουν σε αυτό δια της ουρήθρας.

Η ουρολοίμωξη, γενικότερα, στατιστικά εμφανίζεται συχνότερα στις γυναίκες σε σχέση με τους άνδρες.

 

Αίτια ουρολοίμωξης στην εγκυμοσύνη

Η ουρολοίμωξη είναι πιο εύκολο να παρουσιαστεί στην εγκυμοσύνη επειδή κατά την διάρκεια αυτής:

1. Συμβαίνουν μεταβολές στη ανατομία και τη φυσιολογία του ουροποιητικού συστήματος που ευνοούν την εμφάνισή της όπως:

α) η διογκωμένη μήτρα μετατοπίζει, από την αρχή ήδη της εγκυμοσύνης, την ουροδόχο κύστη από την φυσιολογική ανατομική της θέση ενώ αργότερα, μετά το πρώτο τρίμηνο, η μήτρα πιέζει επίσης και τους ουρητήρες,

β) οι ορμόνες του πλακούντα (προγεστερόνη) έχουν χαλαρωτική δράση και καταστέλλουν την δραστηριότητα των ουρητήρων και της κύστης με συνέπεια τη μείωση της προώθησης των ούρων τα οποία ¨λιμνάζουν¨.

Ο συνδυασμός των ανωτέρω οδηγεί σε στάση των ούρων στα διάφορα όργανα του ουροποιητικού δημιουργώντας ένα περιβάλλον που ευνοεί τον πολλαπλασιασμό των μικροβίων εφόσον εισέλθουν στο ουροποιητικό σύστημα.

2. Τα μικρόβια στα ούρα των εγκύων τείνουν να έχουν πιο ταχεία ανάπτυξη.

Αυτό πιθανών συμβαίνει λόγω της υψηλότερης περιεκτικότητας των ούρων σε γλυκόζη και του ευνοϊκότερου, για τα μικρόβια, ΡΗ των ούρων.

3. Κατά την κύηση εξασθενεί εν γένει η άμυνα του οργανισμού.

 

Προδιαθεσικοί παράγοντες ουρολοίμωξης στην εγκυμοσύνη

Ποικίλες καταστάσεις και παθήσεις αυξάνουν την πιθανότητα εκδήλωσης ουρολοίμωξης στην εγκυμοσύνη. Τέτοιες είναι:

1. Οι χρόνιες παθήσεις της εγκύου όπως:

α) Του ουροποιητικού (π.χ. ανατομικές ανωμαλίες, νεφρολιθίαση κ.α.),

β) Αυτοάνοσα νοσήματα,

γ) Δρεπανοκυτταρική αναιμία,

δ) Υπέρταση ή/και Σακχαρώδης Διαβήτης πριν ή/και κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης,

2. Το ιστορικό ουρολοιμώξεων πριν από την εγκυμοσύνη ή/και σε προηγούμενη εγκυμοσύνη,
4. Η πολυτοκία (πολλαπλές εγκυμοσύνες),
5. Η υπέρμετρη σεξουαλική δραστηριότητα κατά την εγκυμοσύνη.

 

Παθογόνα μικρόβια

Ο πλέον συνηθισμένος μικροοργανισμός είναι το κολοβακτηρίδιο (escherichia coli). Σπανιότερα ευθύνονται άλλα μικρόβια όπως στρεπτόκοκκοι, σταφυλόκοκκοι, εντερόκοκκοι, klebsiella, proteus.

Μορφές / Είδη ουρολοίμωξης

Ανάλογα με:

>  τα όργανα του ουροποιητικού που προσβάλλονται,

> το μικροβιακό φορτίο και

>  τα συνοδά συμπτώματα

διακρίνονται οι εξής μορφές ουρολοίμωξης:

ΑΣΥΜΠΤΩΜΑΤΙΚΗ ΜΙΚΡΟΒΙΟΟΥΡΙΑ

Συνήθως απαντάται κατά το 1° τρίμηνο ιδιαίτερα σε πολυτόκες. Είναι η παρουσία (λίγων ή και αρκετών) βακτηριδίων σε καλλιέργεια ούρων σε έγκυο χωρίς συμπτώματα.

ΟΞΕΙΑ ΚΥΣΤΙΤΙΔΑ

Συχνότερη κατά το 2ο τρίμηνο. Είναι η παρουσία βακτηριδίων σε καλλιέργεια ούρων της εγκύου που συνοδεύεται από συμπτώματα. Τέτοια ειναι ¨βάρος¨ ή πόνος χαμηλά στην κοιλιά, επιτακτική ανάγκη για ούρηση, συχνοουρία, ενοχλήματα κατά την ούρηση (πόνος, τσούξιμο), δυσοσμία των ούρων, αίμα στα ούρα ή θολερότητα αυτών και σπάνια δεκατική πυρετική κίνηση.

ΟΞΕΙΑ ΠΥΕΛΟΝΕΦΡΙΤΙΔΑ

Είναι η επέκταση της λοίμωξης στους νεφρούς (συνηθέστερα στον δεξί). Εμφανίζεται συχνότερα κατά το τέλος του 2ου, στο 3ο τρίμηνο και την 1η εβδομάδα της λοχείας. Κι εδώ παρατηρείται παρουσία βακτηριδίων στην καλλιέργεια ούρων η οποία συνοδεύεται από συμπτώματα όμοια με αυτά της κυστίτιδας με επιπρόσθετα συμπτώματα τον πόνο στη μέση ή/και την κοιλιά, τον υψηλό με ρίγη πυρετό, τη γενικευμένη κακουχία και σπανιότερα τη ναυτία με εμέτους.

Επιπτώσεις της ουρολοίμωξης στην έγκυο, στην έκβαση της εγκυμοσύνης και στο μωρό

Η ασυμπτωματική μικροβιουρία δεν γίνεται αντιληπτή από την έγκυο και δεν επηρεάζει την πορεία της εγκυμοσύνης.

Εάν όμως παραμείνει αθεράπευτη και εξελιχθεί σε κυστίτιδα, πέραν των ενοχλητικών συμπτωμάτων που προκαλεί στην έγκυο, ενδέχεται να επηρεάσει την έκβαση της εγκυμοσύνης και επίσης, σύμφωνα με νεότατες μελέτες, ίσως να έχει μακροπρόθεσμο αντίκτυπο στην ψυχική υγεία του παιδιού προκαλώντας του διαταραχές όπως ο αυτισμός και η κατάθλιψη.

Εάν τέλος η λοίμωξη επεκταθεί και στους νεφρούς (πυελονέφρίτιδα) τότε τόσο οι επιπλοκές στην εγκυμοσύνη (πρόωρη ρήξη υμένων, πρόωρος τοκετός) όσο και οι κίνδυνοι για τη ίδια τη ζωή της εγκύου (εκδήλωση υπέρτασης ή/και προεκλαμψίας, επικίνδυνης αναιμίας, αναπνευστικής δυσχέρειας, σηψαιμίας) είναι σοβαρότατοι.

Διάγνωση της ουρολοίμωξης

Τα συμπτώματα της εγκύου και η κλινική εξέταση θέτουν την υποψία της νόσου. Η διάγνωση (επιβεβαίωση της μόλυνσης) όμως γίνεται εργαστηριακά με:

α) την γενική εξέταση των ούρων, η οποία καταδεικνύει την παρουσία δεικτών φλεγμονής στο ουροποιητικό και

β) την καλλιέργεια των ούρων, που επιβεβαιώνουν την ύπαρξη μικροβίων σε αυτά, και αποκαλύπτει το είδος τους.

γ) Σε περιπτώσεις εμμονής, παρά τη θεραπεία, των συμπτωμάτων πέραν των ανωτέρω στη διάγνωση της νόσου μας βοηθούν μεγαλύτερης ευαισθησίας, ακρίβειας και ειδικότητας εξετάσεις (το υπερηχογράφημα νεφρών, η απλή ΝΟΚ, η ενδοφλέβια πυελογραφία, η αξονική τομογραφία).

Αντιμετώπιση της ουρολοίμωξης στην εγκυμοσύνη

Εξ΄ αιτίας των σοβαρών επιπλοκών που ενδέχεται να προκαλέσει η ουρολοίμωξη στην εγκυμοσύνη η παρουσία οποιουδήποτε τύπου / μορφής λοίμωξης είναι επιβεβλημένο να θεραπεύεται.

Η αντιμετώπιση της ουρολοίμωξης είναι κατά βάση φαρμακευτική με χορήγηση κατάλληλων, ασφαλών για το έμβρυο, αντιβιοτικών. Έτσι:

α)  στις άπλες περιπτώσεις (ΑΣΥΜΠΤΩΜΑΤΙΚΗ ΜΙΚΡΟΒΙΟΥΡΙΑ, ΚΥΣΤΙΤΙΔΑ) συνήθως αρκεί η ολιγοήμερη από του στόματος αγωγή σε συνδυασμό με αυξημένη πρόσληψη υγρών από την έγκυο.

β)  η σοβαρότερη μορφή της νόσου (πυελονεφρίτιδα) αντιμετωπίζεται:

>  είτε εξωνοσοκομειακά, με από του στόματος αγωγή, εφόσον οι εκδηλώσεις της νόσου είναι ήπιες, η έγκυος είναι αιμοδυναμικά σταθερή και δεν παρουσιάζει κανένα σύμπτωμα για πρόωρο τοκετό

>  ή, σε αντίθετη περίπτωση, ενδονοσοκομειακά με ενδοφλέβια χορήγηση υγρών και αντιβιοτικών.

γ)  σε σπάνιες περιπτώσεις (νεφρολιθίαση, απόστημα νεφρού, συμπίεση ουρητήρων από τη μήτρα) παράλληλα με την φαρμακευτική θεραπεία επεμβατικές μέθοδοι είναι πιθανό να απαιτηθούν.

Προληπτικά μέτρα

Τα προληπτικά μέτρα από την πλευρά της εγκύου είναι:

1. Η επαρκής πρόσληψη υγρών (1,5 – 2 λίτρα ημερησίως) καθ΄ όλη τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Ειδικότερα η κατανάλωση χυμού από κράμπερι φαίνεται να βοηθά στην πρόληψη της νόσου.

2. Η τακτική καθημερινή κένωση της ουροδόχου κύστης.

3. Η χρήση βαμβακερών εσωρούχων.

4. Ο σωστός καθαρισμός (από τον κόλπο προς τον πρωκτό) μετά την ούρηση ή την αφόδευση.

5. Η επιμελής υγιεινή της ευαίσθητης περιοχής.

Οι προληπτικές ενέργειες από την πλευρά του θεράποντος γυναικολόγου είναι:

1. Ο τακτικός έλεγχος των εγκύων με ¨γενική¨ εξέταση ούρων σε κάθε επίσκεψη και σποραδικά με καλλιέργειες ούρων.

2. Η χορήγηση κατάλληλης προφυλακτικής θεραπείας, καθ’ όλη τη διάρκεια της κύησης, σε έγκυες με υποτροπιάζουσες κυστίτιδες και σε εκείνες που παρουσίασαν πυελονεφρίτιδα.