Ουρολοίμωξη στην εγκυμοσύνη

Το ουροποιητικό σύστημα αποτελείται από την ουρήθρα, την ουροδόχο κύστη, τους ουρητήρες και τους νεφρούς. Έχει ως αποστολή την παράγωγη των ούρων τα οποία, υπό φυσιολογικές συνθήκες, είναι στείρα (δεν περιέχουν μικρόβια).

Ουρολοίμωξη είναι η φλεγμονή, η αντίδραση δηλαδή ενός ή περισσοτέρων οργάνων του ουροποιητικού συστήματος, έναντι μικροβίων που εισβάλουν σε αυτό δια της ουρήθρας.

Η ουρολοίμωξη, γενικότερα, στατιστικά εμφανίζεται συχνότερα στις γυναίκες σε σχέση με τους άνδρες.

 

ΑΙΤΙΑ ΟΥΡΟΛΟΙΜΩΞΗΣ ΣΤΗΝ ΕΓΚΥΜΟΣΥΝΗ

Η ουρολοίμωξη είναι πιο εύκολο να παρουσιαστεί στην εγκυμοσύνη επειδή κατά την διάρκεια αυτής:

1. ΣΥΜΒΑΙΝΟΥΝ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΣΤΗ ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΚΑΙ ΤΗ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΟΥΡΟΠΟΙΗΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΠΟΥ ΕΥΝΟΟΥΝ ΤΗΝ ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΤΗΣ ΟΠΩΣ:

α) η διογκωμένη μήτρα μετατοπίζει, από την αρχή ήδη της εγκυμοσύνης, την ουροδόχο κύστη από την φυσιολογική ανατομική της θέση ενώ αργότερα, μετά το πρώτο τρίμηνο, η μήτρα πιέζει επίσης και τους ουρητήρες,

β) οι ορμόνες του πλακούντα (προγεστερόνη) έχουν χαλαρωτική δράση και καταστέλλουν την δραστηριότητα των ουρητήρων και της κύστης με συνέπεια τη μείωση της προώθησης των ούρων τα οποία ¨λιμνάζουν¨.

Ο συνδυασμός των ανωτέρω οδηγεί σε στάση των ούρων στα διάφορα όργανα του ουροποιητικού δημιουργώντας ένα περιβάλλον που ευνοεί τον πολλαπλασιασμό των μικροβίων εφόσον εισέλθουν στο ουροποιητικό σύστημα.

2. ΤΑ ΜΙΚΡΟΒΙΑ ΣΤΑ ΟΥΡΑ ΤΩΝ ΕΓΚΥΩΝ ΤΕΙΝΟΥΝ ΝΑ ΕΧΟΥΝ ΠΙΟ ΤΑΧΕΙΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗ.

Αυτό πιθανών συμβαίνει λόγω της υψηλότερης περιεκτικότητας των ούρων σε γλυκόζη και του ευνοϊκότερου, για τα μικρόβια, ΡΗ των ούρων.

3. ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΚΥΗΣΗ ΕΞΑΣΘΕΝΕΙ ΕΝ ΓΕΝΕΙ Η ΑΜΥΝΑ ΤΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ.

 

ΠΡΟΔΙΑΘΕΣΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΟΥΡΟΛΟΙΜΩΞΗΣ ΣΤΗΝ ΕΓΚΥΜΟΣΥΝΗ

Ποικίλες καταστάσεις και παθήσεις αυξάνουν την πιθανότητα εκδήλωσης ουρολοίμωξης στην εγκυμοσύνη. Τέτοιες είναι:

1. ΟΙ ΧΡΟΝΙΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΓΚΥΟΥ ΟΠΩΣ:

α) Του ουροποιητικού (π.χ. ανατομικές ανωμαλίες, νεφρολιθίαση κ.α.),

β) Αυτοάνοσα νοσήματα,

γ) Δρεπανοκυτταρική αναιμία,

δ) Υπέρταση ή/και Σακχαρώδης Διαβήτης πριν ή/και κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης,

2. ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΟΥΡΟΛΟΙΜΩΞΕΩΝ ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΓΚΥΜΟΣΥΝΗ Ή/ΚΑΙ ΣΕ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΗ ΕΓΚΥΜΟΣΥΝΗ,

3. Η ΠΟΛΥΤΟΚΙΑ (ΠΟΛΛΑΠΛΕΣ ΕΓΚΥΜΟΣΥΝΕΣ),

4. Η ΥΠΕΡΜΕΤΡΗ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΓΚΥΜΟΣΥΝΗ.

 

ΠΑΘΟΓΟΝΑ ΜΙΚΡΟΒΙΑ

Ο πλέον συνηθισμένος μικροοργανισμός είναι το κολοβακτηρίδιο (escherichia coli). Σπανιότερα ευθύνονται άλλα μικρόβια όπως στρεπτόκοκκοι, σταφυλόκοκκοι, εντερόκοκκοι, klebsiella, proteus.

ΜΟΡΦΕΣ / ΕΙΔΗ ΟΥΡΟΛΟΙΜΩΞΗΣ

Ανάλογα με:

>  τα όργανα του ουροποιητικού που προσβάλλονται,

> το μικροβιακό φορτίο και

>  τα συνοδά συμπτώματα

διακρίνονται οι εξής μορφές ουρολοίμωξης:

ΑΣΥΜΠΤΩΜΑΤΙΚΗ ΜΙΚΡΟΒΙΟΟΥΡΙΑ

Συνήθως απαντάται κατά το 1° τρίμηνο ιδιαίτερα σε πολυτόκες. Είναι η παρουσία (λίγων ή και αρκετών) βακτηριδίων σε καλλιέργεια ούρων σε έγκυο χωρίς συμπτώματα.

ΟΞΕΙΑ ΚΥΣΤΙΤΙΔΑ

Συχνότερη κατά το 2^ο τρίμηνο. Είναι η παρουσία βακτηριδίων σε καλλιέργεια ούρων της εγκύου που συνοδεύεται από συμπτώματα. Τέτοια ειναι ¨βάρος¨ ή πόνος χαμηλά στην κοιλιά, επιτακτική ανάγκη για ούρηση, συχνοουρία, ενοχλήματα κατά την ούρηση (πόνος, τσούξιμο), δυσοσμία των ούρων, αίμα στα ούρα ή θολερότητα αυτών και σπάνια δεκατική πυρετική κίνηση.

ΟΞΕΙΑ ΠΥΕΛΟΝΕΦΡΙΤΙΔΑ

Είναι η επέκταση της λοίμωξης στους νεφρούς (συνηθέστερα στον δεξί). Εμφανίζεται συχνότερα κατά το τέλος του 2^ου, στο 3^ο τρίμηνο και την 1^η εβδομάδα της λοχείας. Κι εδώ παρατηρείται παρουσία βακτηριδίων στην καλλιέργεια ούρων η οποία συνοδεύεται από συμπτώματα όμοια με αυτά της κυστίτιδας με επιπρόσθετα συμπτώματα τον πόνο στη μέση ή/και την κοιλιά, τον υψηλό με ρίγη πυρετό, τη γενικευμένη κακουχία και σπανιότερα τη ναυτία με εμέτους.

ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΟΥΡΟΛΟΙΜΩΞΗΣ ΣΤΗΝ ΕΓΚΥΟ, ΣΤΗΝ ΕΚΒΑΣΗ ΤΗΣ ΕΓΚΥΜΟΣΥΝΗΣ ΚΑΙ ΣΤΟ ΜΩΡΟ

Η ασυμπτωματική μικροβιουρία δεν γίνεται αντιληπτή από την έγκυο και δεν επηρεάζει την πορεία της εγκυμοσύνης.

Εάν όμως παραμείνει αθεράπευτη και εξελιχθεί σε κυστίτιδα, πέραν των ενοχλητικών συμπτωμάτων που προκαλεί στην έγκυο, ενδέχεται να επηρεάσει την έκβαση της εγκυμοσύνης και επίσης, σύμφωνα με νεότατες μελέτες, ίσως να έχει μακροπρόθεσμο αντίκτυπο στην ψυχική υγεία του παιδιού προκαλώντας του διαταραχές όπως ο αυτισμός και η κατάθλιψη.

Εάν τέλος η λοίμωξη επεκταθεί και στους νεφρούς (πυελονέφρίτιδα) τότε τόσο οι επιπλοκές στην εγκυμοσύνη (πρόωρη ρήξη υμένων, πρόωρος τοκετός) όσο και οι κίνδυνοι για τη ίδια τη ζωή της εγκύου (εκδήλωση υπέρτασης ή/και προεκλαμψίας, επικίνδυνης αναιμίας, αναπνευστικής δυσχέρειας, σηψαιμίας) είναι σοβαρότατοι.

ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΤΗΣ ΟΥΡΟΛΟΙΜΩΞΗΣ

Τα συμπτώματα της εγκύου και η κλινική εξέταση θέτουν την υποψία της νόσου. Η διάγνωση (επιβεβαίωση της μόλυνσης) όμως γίνεται εργαστηριακά με:

α) την γενική εξέταση των ούρων, η οποία καταδεικνύει την παρουσία δεικτών φλεγμονής στο ουροποιητικό και

β) την καλλιέργεια των ούρων, που επιβεβαιώνουν την ύπαρξη μικροβίων σε αυτά, και αποκαλύπτει το είδος τους.

γ) Σε περιπτώσεις εμμονής, παρά τη θεραπεία, των συμπτωμάτων πέραν των ανωτέρω στη διάγνωση της νόσου μας βοηθούν μεγαλύτερης ευαισθησίας, ακρίβειας και ειδικότητας εξετάσεις (το υπερηχογράφημα νεφρών, η απλή ΝΟΚ, η ενδοφλέβια πυελογραφία, η αξονική τομογραφία).

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΟΥΡΟΛΟΙΜΩΞΗΣ ΣΤΗΝ ΕΓΚΥΜΟΣΥΝΗ

Εξ΄ αιτίας των σοβαρών επιπλοκών που ενδέχεται να προκαλέσει η ουρολοίμωξη στην εγκυμοσύνη η παρουσία οποιουδήποτε τύπου / μορφής λοίμωξης είναι επιβεβλημένο να θεραπεύεται.

Η αντιμετώπιση της ουρολοίμωξης είναι κατά βάση φαρμακευτική με χορήγηση κατάλληλων, ασφαλών για το έμβρυο, αντιβιοτικών. Έτσι:

α)  στις άπλες περιπτώσεις (ΑΣΥΜΠΤΩΜΑΤΙΚΗ ΜΙΚΡΟΒΙΟΥΡΙΑ, ΚΥΣΤΙΤΙΔΑ) συνήθως αρκεί η ολιγοήμερη από του στόματος αγωγή σε συνδυασμό με αυξημένη πρόσληψη υγρών από την έγκυο.

β)  η σοβαρότερη μορφή της νόσου (πυελονεφρίτιδα) αντιμετωπίζεται:

>  είτε εξωνοσοκομειακά, με από του στόματος αγωγή, εφόσον οι εκδηλώσεις της νόσου είναι ήπιες, η έγκυος είναι αιμοδυναμικά σταθερή και δεν παρουσιάζει κανένα σύμπτωμα για πρόωρο τοκετό

>  ή, σε αντίθετη περίπτωση, ενδονοσοκομειακά με ενδοφλέβια χορήγηση υγρών και αντιβιοτικών.

γ)  σε σπάνιες περιπτώσεις (νεφρολιθίαση, απόστημα νεφρού, συμπίεση ουρητήρων από τη μήτρα) παράλληλα με την φαρμακευτική θεραπεία επεμβατικές μέθοδοι είναι πιθανό να απαιτηθούν.

ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΑ ΜΕΤΡΑ

Τα προληπτικά μέτρα από την πλευρά της εγκύου είναι:

1. Η επαρκής πρόσληψη υγρών (1,5 – 2 λίτρα ημερησίως) καθ΄ όλη τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Ειδικότερα η κατανάλωση χυμού από κράμπερι φαίνεται να βοηθά στην πρόληψη της νόσου.

2. Η τακτική καθημερινή κένωση της ουροδόχου κύστης.

3. Η χρήση βαμβακερών εσωρούχων.

4. Ο σωστός καθαρισμός (από τον κόλπο προς τον πρωκτό) μετά την ούρηση ή την αφόδευση.

5. Η επιμελής υγιεινή της ευαίσθητης περιοχής.

Οι προληπτικές ενέργειες από την πλευρά του θεράποντος γυναικολόγου είναι:

1. Ο τακτικός έλεγχος των εγκύων με ¨γενική¨ εξέταση ούρων σε κάθε επίσκεψη και σποραδικά με καλλιέργειες ούρων.

2. Η χορήγηση κατάλληλης προφυλακτικής θεραπείας, καθ’ όλη τη διάρκεια της κύησης, σε έγκυες με υποτροπιάζουσες κυστίτιδες και σε εκείνες που παρουσίασαν πυελονεφρίτιδα.