Ουρολοίμωξη στην εγκυμοσύνη

Το ουροποιητικό σύστημα αποτελείται από την ουρήθρα, την ουροδόχο κύστη, τους ουρητήρες και τους νεφρούς. Έχει ως αποστολή την παράγωγη των ούρων τα οποία, υπό φυσιολογικές συνθήκες, είναι στείρα (δεν περιέχουν μικρόβια).

Τι είναι η Ουρολοίμωξη;

Ουρολοίμωξη είναι η φλεγμονή, η αντίδραση δηλαδή ενός ή περισσοτέρων οργάνων του ουροποιητικού συστήματος, έναντι μικροβίων που εισέρχονται σε αυτό δια της ουρήθρας.

Η Ουρολοίμωξη στην εγκυμοσύνη είναι συχνό φαινόμενο λόγω των ορμονικών και ανατομικών αλλαγών που συμβαίνουν στο σώμα της γυναίκας.

Αιτίες και Παράγοντες Κινδύνου για Ουρολοίμωξη στην Εγκυμοσύνη

Η ουρολοίμωξη είναι πιο εύκολο να παρουσιαστεί στην εγκυμοσύνη επειδή:

1. Συμβαίνουν ανατομικές και ορμονικές μεταβολές:

α) η διογκωμένη μήτρα μετατοπίζει, από την αρχή ήδη της εγκυμοσύνης, την ουροδόχο κύστη από την φυσιολογική της θέση ενώ αργότερα, μετά το πρώτο τρίμηνο, η μήτρα πιέζει επίσης και τους ουρητήρες,

β) οι ορμόνες του πλακούντα (προγεστερόνη) χαλαρώνουν τους μυς της κύστης και των ουρητήρων, προκαλώντας στάση ούρων,  τα οποία ¨λιμνάζουν¨.

Ο συνδυασμός των ανωτέρω οδηγεί σε στάση των ούρων στα διάφορα όργανα του ουροποιητικού δημιουργώντας ένα περιβάλλον που ευνοεί τον πολλαπλασιασμό των μικροβίων εφόσον εισέλθουν στο ουροποιητικό σύστημα.

2. Δημιουργείται ευνοϊκό περιβάλλον για μικρόβια:

Αυτό πιθανών συμβαίνει επειδή τα ούρα στην εγκυμοσύνη περιέχουν περισσότερη γλυκόζη και έχουν pH που διευκολύνει την ανάπτυξη βακτηρίων.

3. Μειωμένη άμυνα του οργανισμού:

Το ανοσοποιητικό σύστημα είναι φυσιολογικά πιο “εξασθενημένο” ώστε να μην απορρίψει το έμβρυο, με αποτέλεσμα αυξημένο κίνδυνο λοιμώξεων.

Προδιαθεσικοί Παράγοντες και Χρόνιες Παθήσεις

Ποικίλες καταστάσεις και παθήσεις αυξάνουν την πιθανότητα εκδήλωσης ουρολοίμωξης στην εγκυμοσύνη. Τέτοιες είναι:

• Του ουροποιητικού (π.χ. ανατομικές ανωμαλίες, νεφρολιθίαση κ.α.),

• Χρόνια νοσήματα, (υπέρταση, σακχαρώδης διαβήτης, αυτοάνοσα).

• Ιστορικό ουρολοιμώξεων πριν ή σε προηγούμενη εγκυμοσύνη.

• Πολυτοκία (πολλαπλές εγκυμοσύνες) ή έντονη σεξουαλική δραστηριότητα κατά την κύηση.

Τα Συχνότερα Παθογόνα Μικρόβια

Ο πλέον συνηθισμένος μικροοργανισμός είναι το κολοβακτηρίδιο (escherichia coli). Σπανιότερα ευθύνονται άλλα μικρόβια όπως στρεπτόκοκκοι, σταφυλόκοκκοι, εντερόκοκκοι, klebsiella, proteus.

Συμπτώματα: Μορφές Ουρολοίμωξης στην Έγκυο

Ανάλογα με:

>  τα όργανα του ουροποιητικού που προσβάλλονται,

> το μικροβιακό φορτίο και

>  τα συνοδά συμπτώματα

διακρίνονται οι εξής μορφές ουρολοίμωξης:

ΑΣΥΜΠΤΩΜΑΤΙΚΗ ΜΙΚΡΟΒΙΟΟΥΡΙΑ

Συνήθως απαντάται κατά το 1° τρίμηνο ιδιαίτερα σε πολυτόκες. Είναι η παρουσία λίγων βακτηριδίων σε καλλιέργεια ούρων σε έγκυο χωρίς συμπτώματα.

ΟΞΕΙΑ ΚΥΣΤΙΤΙΔΑ

Συχνότερη κατά το 2^ο τρίμηνο. Είναι η παρουσία πολλών βακτηριδίων σε καλλιέργεια ούρων της εγκύου που συνοδεύεται από συμπτώματα. Τέτοια είναι:

• ¨βάρος¨ ή πόνος χαμηλά στην κοιλιά,

• επιτακτική ανάγκη για ούρηση,

• τσούξιμο, συχνοουρία,

• θολά ή δύσοσμα ούρα.

• αίμα στα ούρα

• και σπάνια δεκατική πυρετική κίνηση.

ΟΞΕΙΑ ΠΥΕΛΟΝΕΦΡΙΤΙΔΑ

Είναι η επέκταση της λοίμωξης στους νεφρούς (συνηθέστερα στον δεξί). Εμφανίζεται συχνότερα κατά το τέλος του 2^ου, στο 3^ο τρίμηνο και την 1^η εβδομάδα της λοχείας.

Κι εδώ παρατηρείται παρουσία βακτηριδίων στην καλλιέργεια ούρων η οποία συνοδεύεται από συμπτώματα όμοια με αυτά της κυστίτιδας με επιπρόσθετα συμπτώματα:

• υψηλός πυρετός με ρίγη,

• πόνος στη μέση ή στην κοιλιά,

• κακουχία, ναυτία, εμετοί.

Κίνδυνοι και Επιπλοκές της Ουρολοίμωξης για τη Μητέρα & το Έμβρυο

Η ασυμπτωματική μικροβιουρία δεν γίνεται αντιληπτή από την έγκυο και δεν επηρεάζει την πορεία της εγκυμοσύνης.

Εάν όμως παραμείνει αθεράπευτη και εξελιχθεί σε κυστίτιδα, πέραν των ενοχλητικών συμπτωμάτων που προκαλεί στην έγκυο, ενδέχεται να επηρεάσει την έκβαση της εγκυμοσύνης. Eπίσης, σύμφωνα με νεότατες μελέτες, ίσως να έχει μακροπρόθεσμο αντίκτυπο στην ψυχική υγεία του παιδιού προκαλώντας του διαταραχές όπως ο αυτισμός και η κατάθλιψη.

Εάν τέλος η λοίμωξη επεκταθεί και στους νεφρούς (πυελονέφρίτιδα) τότε τόσο οι επιπλοκές στην εγκυμοσύνη (πρόωρη ρήξη υμένων, πρόωρος τοκετός) όσο και οι κίνδυνοι για τη ίδια τη ζωή της εγκύου (εκδήλωση υπέρτασης ή/και προεκλαμψίας, επικίνδυνης αναιμίας, αναπνευστικής δυσχέρειας, σηψαιμίας) είναι σοβαρότατοι.

Διάγνωση Ουρολοίμωξης: Γενική Εξέταση και Καλλιέργεια Ούρων

Τα συμπτώματα της εγκύου και η κλινική εξέταση θέτουν την υποψία της νόσου. Η διάγνωση (επιβεβαίωση της μόλυνσης) όμως γίνεται εργαστηριακά με:

α) την γενική εξέταση των ούρων, η οποία καταδεικνύει την παρουσία δεικτών φλεγμονής στο ουροποιητικό και

β) την καλλιέργεια των ούρων, που επιβεβαιώνουν την ύπαρξη μικροβίων, και αποκαλύπτει το είδος τους.

γ) Σε επίμονες, παρά τη θεραπεία, περιπτώσεις, πέραν των ανωτέρω στη διάγνωση της νόσου μας βοηθούν μεγαλύτερης ευαισθησίας, ακρίβειας και ειδικότητας εξετάσεις (το υπερηχογράφημα νεφρών, η απλή ΝΟΚ, η ενδοφλέβια πυελογραφία, η αξονική τομογραφία).

Αντιμετώπιση και Θεραπεία Ουρολοίμωξης στην Εγκυμοσύνη

Η θεραπεία είναι απαραίτητη σε κάθε μορφή ουρολοίμωξης κατά την εγκυμοσύνη. Η αντιμετώπιση της ουρολοίμωξης είναι κατά βάση φαρμακευτική με χορήγηση κατάλληλων, ασφαλών για το έμβρυο, αντιβιοτικών. Έτσι:

α)  στις ήπιες μορφές (ασυμπτωματική ή κυστίτιδα) συνήθως αρκεί η ολιγοήμερη από του στόματος αγωγή σε συνδυασμό με αυξημένη πρόσληψη υγρών από την έγκυο.

β)  η σοβαρότερη μορφή της νόσου (πυελονεφρίτιδα) αντιμετωπίζεται:

>  είτε εξωνοσοκομειακά, με από του στόματος αγωγή, εφόσον οι εκδηλώσεις της νόσου είναι ήπιες, η έγκυος είναι αιμοδυναμικά σταθερή και δεν παρουσιάζει κανένα σύμπτωμα για πρόωρο τοκετό

>  ή, σε αντίθετη περίπτωση, ενδονοσοκομειακά με ενδοφλέβια χορήγηση υγρών και αντιβιοτικών.

γ)  σε σπάνιες περιπτώσεις (νεφρολιθίαση, απόστημα νεφρού) παράλληλα με την φαρμακευτική θεραπεία επεμβατικές παρεμβάσεις είναι πιθανό να απαιτηθούν.

Προληπτικά Μέτρα Κατά της Ουρολοίμωξης στην Κύηση

Τα προληπτικά μέτρα από την πλευρά της εγκύου είναι:

1. Η επαρκής πρόσληψη υγρών (1,5 – 2 λίτρα ημερησίως) καθ΄ όλη τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Ειδικότερα η κατανάλωση χυμού από κράμπερι φαίνεται να βοηθά στην πρόληψη της νόσου.

2. Η τακτική καθημερινή κένωση της ουροδόχου κύστης.

3. Η χρήση βαμβακερών εσωρούχων.

4. Ο σωστός καθαρισμός (από τον κόλπο προς τον πρωκτό) μετά την ούρηση ή την αφόδευση.

5. Η επιμελής υγιεινή της ευαίσθητης περιοχής.

Οι προληπτικές ενέργειες από την πλευρά του θεράποντος γυναικολόγου είναι:

1. Ο τακτικός έλεγχος των εγκύων με ¨γενική¨ εξέταση ούρων σε κάθε επίσκεψη και σποραδικά με καλλιέργειες ούρων.

2. Η χορήγηση προφυλακτικής θεραπείας, καθ’ όλη τη διάρκεια της κύησης, σε έγκυες με υποτροπιάζουσες κυστίτιδες και σε εκείνες που παρουσίασαν πυελονεφρίτιδα.