Σημαντική είναι η γυναικολογική επίβλεψη της λοχείας και του θηλασμού.

Κατά τη λοχεία συντελούνται ποικίλες οργανικές, ορμονικές και ψυχολογικές μεταβολές στο γυναίκειο σώμα. Η γυναικολογική φροντίδα της λεχωίδας περιλαμβάνει την εξέταση και αξιολόγηση της κλινικής της κατάστασης και την παρακολούθηση της πορείας της υγείας της.

Επιπροσθέτως η καθοδήγηση της έναρξης του θηλασμού, ιδιαίτερα στις νέες μητέρες και η εποπτεία της σωστής τεχνικής/διαδικασίας αυτού, κατά το διάστημα της παραμονής της λεχώνας στο μαιευτήριο, είναι επίσης ζωτικής σημασίας για την ενθάρρυνση του μητρικού θηλασμού.

Λοχεία

Λοχεία είναι το χρονικό διάστημα των 6 εβδομάδων (40 ημέρες) μετά τον τοκετό στο οποίο οι μεταβολές που συντελέστηκαν κατά την κύηση στον γυναικείο οργανισμό επανέρχονται, σε μεγάλο βαθμό, στην προ τοκετού κατάσταση.

Η γυναικολογική επίβλεψη κατά τη λοχεία απαιτεί την παρακολούθηση της λεχωίδας κατά τη σύντομη περίοδο της ανάρρωσής της στο μαιευτήριο και για ένα διάστημα έως 10 ημερών μετά τον τοκετό και περιλαμβάνει τον καθημερινό έλεγχο:

Των ζωτικών της σημείων:

>  Ο σφυγμός στη λοχεία τείνει να είναι πιο βραδύς, πιθανώς επειδή ο οργανισμός ξεκουράζεται μετά τον τοκετό.

>  Η θερμοκρασία είναι ελαφρώς αυξημένη κατά τις πρώτες 24 ώρες, αλλά στη συνέχεια πρέπει να επανέλθει εντός των φυσιολογικών ορίων. Η επίμονη πυρεξία κατά τη λοχεία απαιτεί διερεύνηση.

>  Η αρτηριακή πίεση εάν κατά την κύηση ήταν αυξημένη (υπέρταση) επανέρχεται στα φυσιολογικά επίπεδα συνήθως εντός των πρώτων 48 ωρών της λοχείας.

Της μήτρας της:

>  Κατά την διακοιλιακή της ψηλάφηση πρέπει να μαλάσσεται ώστε να συστέλλεται.

>  Το ύψος του πυθμένα της επίσης εκτιμάται κατά την εξέταση. Το πρώτο 24ωρο της λοχείας ψηλαφάτε στο επίπεδο του ομφαλού. Η αποτυχία πλήρους σύσπασης ή το αυξημένο μέγεθός της υποδηλώνουν διατήρηση ιστού (πλακούντα) εντός της κοιλότητάς της.

Της έκκρισης των λόχιων:

>  Τα λόχια αποτελούνται από αίμα και νεκρωτικά υπολείμματα του τοκετού. Σταδιακά, εντός 7 – 10 ημερών, αλλάζουν χρώμα, από κόκκινο σε ανοιχτό κίτρινο και ελαττώνονται σε ποσότητα. Η περίσσεια λόχιων υποδηλώνει διατηρημένα προϊόντα εντός της κοιλότητας της μήτρας.

>  Η οσμή τους θα πρέπει επίσης να ελέγχεται. Δύσοσμα λόχια υποδηλώνουν λοίμωξη.

Της γενικής της κατάστασης με σκοπό την επίλυση επιπλοκών της λοχείας όπως:

>  Η δυσκοιλιότητα που είναι κανόνας για μερικές ημέρες μετά τον τοκετό επειδή οι ορμόνες της κύησης συνεχίζουν να καταστέλλουν την κινητικότητα του εντέρου. Επίσης μπορεί να οφείλεται σε φόβο της γυναίκας να πιεστεί για να μην ¨σπάσουν¨ τα ράμματα.

>  Οι αιμορροΐδες, συχνή και ενοχλητική επιπλοκή της λοχείας.

>  Η κατακράτηση ούρων, ιδίως κατά τα πρώτα 24ωρα μετά από παρατεταμένο φυσιολογικό τοκετό, λόγω οιδήματος της ουρήθρας είτε από την έντονη πίεση της εξώθησης ή από τα περινεϊκά ράμματα. Κατακράτηση ούρων παρατηρείται ακόμη και σε μεγάλες απώλειες αίματος κατά τον φυσιολογικό τοκετό ή την καισαρική. Η φυσιολογική διούρηση συνήθως αποκαθίσταται κατά τη 2η έως την 5η ημέρα της λοχείας.

Της ομαλής επούλωσης της τομής της καισαρικής ή των περινεϊκών τραυμάτων.

Οι μολύνσεις τους είναι αρκετά σπάνιες και εκδηλώνονται κατά την 3η – 5η ημέρα της λοχείας.

Της επιτήρησης για ψυχολογικές διαταραχές.

Η μητρότητα έχει επιπτώσεις στην ψυχολογία της γυναίκας.

>  Άγχος και έλλειψη αυτοπεποίθησης είναι οι πιο κοινές συναισθηματικές μεταπτώσεις των λεχωίδων, ιδιαιτέρως των νέων μητέρων, οι οποίες συνήθως υποχωρούν σε 3-10 ημέρες.

>  Ωστόσο και πιο σοβαρές ψυχολογικές διαταραχές (κατάθλιψη, ψύχωση) ενδέχεται να εκδηλωθούν κατά τη λοχεία για τις οποίες ψυχολογική, ενίοτε και ψυχιατρική, υποστήριξη πρέπει να παρέχεται.

Θηλασμός

Ο θηλασμός πρέπει σθεναρά να υποστηρίζεται επειδή έχει πολλά οφέλη τόσο για το μωρό όσο και για τη μητέρα.

Για τη μητέρα με τον θηλασμό:

>  εδραιώνεται ο ψυχικός δεσμός της με το νεογέννητο,

>  προκαλείται σύσπαση της μήτρας η οποία βοηθά στην ομαλότερη και συντομότερη επάνοδο (παλινδρόμηση) αυτής στο προ τοκετού μέγεθος,

>  διευκολύνεται η καθημερινότητα της, αφού ανά πάσα στιγμή διατίθεται έτοιμο, αποστειρωμένο γάλα στη σωστή θερμοκρασία,

>  μειώνεται ο κίνδυνος εμφάνισης καρκίνων των μαστών, του ενδομητρίου και των ωοθηκών. Επιπλέον ελαττώνεται και ο κίνδυνος εκδήλωσης  χρόνιων παθήσεων (π.χ. υπέρταση, διαβήτης) οι οποίες επίσης αποτελούν παράγοντες κινδύνου για καρκίνο.

Το μωρό επωφελείται από τον μητρικό θηλασμό επειδή:

>  το πρωτόγαλα (πύαρ), που εκκρίνεται κατά τις πρώτες τρεις ημέρες της λοχείας, έχει καθαρκτικές ιδιότητες και βοηθά το νεογνό να αποβάλλει τα πρώτα του κόπρανα (μηκώνιο). Το γεγονός αυτό ευνοεί την απέκκριση χολερυθρίνης κι έτσι την πρόληψη του νεογνικού ικτέρου.

>  το μητρικό γάλα παρέχει έτοιμα αντισώματα και αντιφλεγμονώδεις παράγοντες στο νεογνό.

>  ο θηλασμός επιδρά προληπτικά έναντι της παιδικής παχυσαρκίας και αλλεργικών καταστάσεων.

>  το μωρό που έχει θηλάσει στη συνέχεια ως ενήλικας προφυλάσσεται από την εκδήλωση χρόνιων νόσων (π.χ. νόσος του Crohn, ελκώδη κολίτιδα, κοιλιοκάκη, ινσουλινοεξαρτώμενου διαβήτη, τερηδόνας κ.α.).

Απαραίτητο είναι να παρέχονται στη λεχωίδα σχολαστικές και ακριβείς υποδείξεις και συμβουλές ώστε να αποφύγετε η σύγχυση με σκοπό τη δημιουργία κινήτρων για θάλαμο.

Ζωτικής σημασίας είναι οδηγίες σχετικές με :

>  τη σωστή τοποθέτηση του μωρού στο στήθος για την επαρκή σίτισή του και την πρόληψη τραυματισμού των θηλών. Οι τραυματισμοί των θηλών μπορεί να προκαλέσουν λοιμώξεις ή/και δυσφορία της μητέρας με συνέπεια την διακοπή του θηλασμού,

>  την συχνότητα των γευμάτων διευκολύνοντας πολλές μητέρες ώστε να καθιερώνουν ένα σωστό πρόγραμμα σίτισης του μωρού τους. Αν και αρκετές, ιδίως νέες μητέρες, υιοθετούν ένα πρόγραμμα 3 – 4ωρου θηλασμού ωστόσο προτεινόμενο είναι το νεογνό να τρέφεται όσο συχνά και όσο αυτό θέλει,

>  τις ενέργειες και συμπεριφορές της μητέρας κατά τον θηλασμό. Σημαντικό είναι:

1. να τηρούνται οι κανόνες αντισηψίας,

2. ο θηλασμός σε κάθε γεύμα να ξεκινά από τον μαστό στον οποίο τελείωσε το προηγούμενο γεύμα,

3. να μην παραμένει, μετά το πέρας κάθε θηλασμού, μεγάλη ποσότητα γάλακτος στο στήθος. Για το λόγο αυτό στο τέλος κάθε γεύματος πρέπει η μητέρα να εκκενώνει το στήθος είτε με μαλάξεις των μαστών με τα χέρια της, είτε με αντλία μαστού.

>  την ωφέλιμη για το μωρό διάρκεια του θηλασμού. Ο μητρικός  θηλασμός επωφελής είναι μέχρι και 6 μήνες μετά τον τοκετό. Έκτοτε το μητρικό γάλα εξασθενεί σε θετικά συστατικά (κυρίως πρωτεΐνες). Έτσι από εκεί και έπειτα το ¨ξένο¨ γάλα αλλά και η στερεά τροφή είναι ιδανικότερες για το μωρό.

Αντενδείξεις για θηλασμό

Ο θηλασμός μπορεί να μην είναι πάντα εφικτός όπως σε περιπτώσεις :

>  παθήσεων της μητέρας (HIV, καρδιοπάθειες, νεοπλασίες κ.α.)

>  λήψης φαρμακευτικής αγωγής (κυτταροστατικά, λίθιο κ.α.)

>  ανατομικών ανωμαλιών των θηλών (εισολκή κ.α.).

Στις περιπτώσεις που καθιστάτε αδύνατος ο μητρικός θηλασμός η λεχώνα πρέπει να λάβει ψυχολογική υποστήριξη και φαρμακευτικά να διακόπτεται (απογαλακτισμός) η γαλουχία.

Επανεξέταση της λεχωίδας

Κατά το τέλος της λοχείας (40 ημέρες μετά τον τοκετό) γυναικολογικός επανέλεγχος είναι απαραίτητος για να επιβεβαιωθεί ότι :

>  το βάρος της λεχώνας έχει (σε μεγάλο βαθμό) επανέλθει στα προ της κύησης επίπεδα. Το σωματικό βάρος σταθεροποιείται 10 εβδομάδες μετά τον τοκετό,

>  η έκκριση των λόχιων έχει περατωθεί,

>  η μήτρα επέστρεψε στις προ της κύησης αναλογίες της,

>  ο κόλπος και το αιδοίο, που διατείνονται σημαντικά κατά τον φυσιολογικό τοκετό, έχουν επιστρέψει στο προγεννητικό τους μέγεθος. Αυτό επιτυγχάνεται έως την 3η εβδομάδα μετά τον τοκετό,

>  η τομή της καισαρικής ή οι τραυματισμοί του περινέου έχουν πλήρως επουλωθεί. Η διαδικασία αυτή επιτελείται σε διάστημα 10-15 ημερών μετά τον τοκετό ωστόσο παραμένει υπαισθησία της περιοχής για 6 μήνες,

>  οι μύες του περινέου έχουν ανακτήσει τον τόνο τους και δεν παρατηρείται απώλεια ούρων. Ασκήσεις ενδυνάμωσης (Kegels) των μυών της πυέλου συστήνονται ώστε να προληφθούν μελλοντικές επιπλοκές από την χαλάρωση αυτών (κήλες, πρόπτωση μήτρας),

>  η επάνοδος (ή όχι) της περιόδου. Στις περισσότερες γυναίκες επανεμφανίζεται μετά τις 6 εβδομάδες της επανεξέτασης.

>  ο θηλασμός βαίνει καλώς.